Viktor Emil Frankl Kimdir?
Frankl, Avusturyalı psikiyatrist ve nörologdur. Logoterapinin kurucusu olan Frankl varoluşçu ekolün en önemli isimlerinden biri olarak bilinmektedir. Yahudi dinine mensup olan Frankl, 2.Dünya Savaşı sırasında toplama kamplarında kalmış ve sağ kalan nadir kişiler arasına girip yaşamını sürdürmeye devam edebilmiştir.
Frankl, toplama kampı sonrası yaşamında birden çok eser yazmış ve orada yaşadıklarına eserlerinde yer vermiştir. Frankl, toplama kampında yaşadığı ve orada verdiği hayatta kalma mücadelesi sonrasında “anlam” adına düşüncelerini geliştirmiştir. Kendi ifadesiyle oradan kurtulmasına ve hayata devam etmesine neden olan şey; hayata karşı duyduğu anlam dünyasıdır (Frankl, 2023: 78). Toplama kamplarında yapılması amaçlanan durum ise insanın anlamsızlaştırılması, hedefsizleştirilmesi ve kendini yalnızca bir numaradan ibaret görüp değersizleştirilmesidir (Frankl,2023:64).
Frankl ve Anlam
Frankl’ın biyografisi ve yaşamı incelendiğinde özellikle toplama kampı dönemlerinde anlama dair düşünceleri dikkat çekmektedir. Frankl orada insanın geleceğe dair hedefi, yaşama dair umudu ve onu hayata tutan herhangi bir şeyin olmadığını fark ettiğinde ölüme daha çok yaklaştığını net bir şekilde gözlemleme imkanına sahip olmuştur.
Frankl’a göre psikolojinin peşinden koşması gereken şey anlam dünyasıdır. İnsanın maddeleşmekten kaçınabilmesi için kendi dünyasını anlaması ve keşfetmesi gerekmektedir. Kendini bilmeyen, makineleşmekten ibaret olan insan yaşamın da tadına ulaşamayacaktır. Post-modern dünyada yapılmakta olan insanın hedefsizleştirilmesi düşüncesi bu bağlamda tekrar düşünülmelidir. İnsanı değersizleştiren meta haline getirmeyi amaçlayan dünya ilk olarak insanın anlam kaybına odaklanmaktadır. Onları isimsizleştirmeye, kendilerinde bulacakları anlamı yok etmeyi hedefleyerek yola çıkmaktadırlar. Tarihte yapılan ve günümüzde yapılmaya devam edilen soykırımların temel noktası da budur. Birer isim, hayat, içlerinde barındırdıkları farklı anlam dünyaları olan insanları tek tipleştirmek…
Frankl ve Logoterapi
Frankl’ın kuruculuğunu üstlendiği logoterapi Yunanca “anlam” olarak çevrilen logos kelimesinden temellerini almaktadır. Logoterapi; danışanın içini dolduracağı hayatına yön veren anlamlara odaklanmaktadır. Anlam odaklı bir psikoterapi ekolüdür (Frankl, 2023: 104). Anlam terapisi olarak çevrilmekte olan logoterapinin varoluşçu ekol ile yakından bir ilişkisi bulunmaktadır. Varoluşsal psikoloji; insanın kendisini var olduğu zaman içerisinde var edebileceği ve değiştirebileceği düşüncesine dayanmaktadır. Varoluşçu ekol, insanın biri ya da birileri tarafından yönetilmesine, alıkonulmasına, insanın nesneleştirilmesine karşı çıkmaktadır. İnsan özgür bir varlıktır ve kendi yaşamının anlamı, yaşama hedefi ve denetiminden yalnızca kendisi sorumludur (Geçtan, 2022:306).
Anlam dünyası ve kişinin hayatının sorumluluğunun yalnızca kendinde olduğu düşünceleriyle Frankl ön plana çıkmaktadır. Frankl hayatın anlamını keşfederken yalnızca mutluluk, başarı gibi insana iyi gelen duygularla karşılaşılmayacağının da farkındadır. Karşılaşılan acı, keder, üzüntü duygularla da başa çıkmanın yolu o duyguların altında yatan anlamı keşfetmek olacaktır. Kişi, neden acı çektiğini sorguladığında, onun altında yatan nedenleri keşfettiğinde acısını hafifletebilecek ve onunla başa çıkabilecektir. İnsanın, var olan acıyı kaldırması her zaman kendi elinde olmayabilir fakat bakış açısını değiştirmek kendi elindedir.
İnsanın anlam dünyası ve varoluşu üzerine düşüncelerini geliştirmiş olan psikiyatrist Viktor Frankl’ın birden çok eserleri de bulunmaktadır. Eserleri şunlardır;
- İnsanın Anlam Arayışı
- Duyulmayan Anlam Çığlığı
- Hayatın Anlamı ve Psikoterapi
- Psikoterapi ve Din
- Anlam İstenci
- Yaşamı Karşılamak
- Yaşamak İçin Bir Nedeni Olan
- Tanrı Arayışı ve Anlam Sorunu
- Anlamsızlık Hissi
- Tıbbi Ruhsal Bakım
KAYNAKÇA
Geçtan, Engin. Psikanaliz ve Sonrası. İstanbul: Metis, 2022.
Frankl, Viktor, Emil. İnsanın Anlam Arayışı. İstanbul: Okuyanus. 2023.
Yeşilçayır, Celal. Viktor E. Frankl’ın Yaşam Felsefesi ve Anlam. Temaşa Felsefe Dergisi. 2022: 55-65.